Przycinanie synaptyczne w okresie dzieciństwa i dojrzewania
Przycinanie synaptyczne to proces, dzięki któremu mózgi dzieci i młodzieży uzyskują większe możliwości i sprawniejszą adaptację do otoczenia.
Na pierwszy rzut oka dzieciństwo i dorastanie wydają się być tymi dwoma etapami życia, które nie mają ze sobą nic wspólnego. W rzeczywistości istnieją jednak między nimi pewne istotne podobieństwa. To także dobry powód, dla którego „straszny drugi rok życia” jest również określany jako „pierwsze dojrzewanie”.
Faktem jest, że na tym etapie życia dziecka zachodzi proces mózgowy, który jest bardzo podobny do tego, który ma miejsce między 12 a 14 rokiem. Ten proces jest znany jako przycinanie synaptyczne.
Czym w ogóle jest przycinanie synaptyczne?
Przycinanie synaptyczne to proces zachodzący w mózgu, polegający na eliminacji zbędnych połączeń nerwowych. Połączenia te powstają w oparciu o uczenie się, a gdy jest ich zbyt wiele, mózg staje się niewydolny.
Dlatego właśnie przycinanie synaptyczne pozwala pozbyć się mało użytecznych połączeń, uwalniając w ten sposób zdolność mózgu do realizowania bardziej użytecznych i aktywnych funkcji.
Krótko mówiąc, jest to proces, który przebudowuje mózg. W rezultacie zmniejsza się liczba istniejących połączeń mózgowych, a te, które pozostają, stają się silniejsze i wydajniejsze. Wspomniana regulacja zapewnia optymalne funkcjonowanie mózgu, a przede wszystkim sprawia, że jest on lepiej przystosowany do środowiska.
Przycinanie synaptyczne w dzieciństwie
Niemowlęta muszą otrzymać odpowiedni poziom stymulacji, aby to przycinanie synaptyczne mogło mieć miejsce. Jeśli tak się nie stanie, utrzymają one nadmierną liczbę połączeń w mózgu, co spowoduje, że organ ten stanie się niewydolny. Krótko mówiąc, dziecko straci część swoich zdolności.
Celem tego procesu jest osiągnięcie lepszej adaptacji do środowiska. Dlatego też czynniki i bodźce pochodzące z zewnątrz będą miały istotny wpływ na to, które połączenia pozostaną, a które zostaną wyeliminowane. Te, z których dziecko korzysta najczęściej, staną się silniejsze, a te, z których dziecko korzysta mniej, stopniowo zanikną.
Dlatego właśnie edukacja poprowadzi ten proces przebudowy mózgu w optymalny sposób. Dziecko zachowa i wzmocni dzięki temu swoje najbardziej rozwinięte zdolności i obszary.
Co dzieje się w okresie dojrzewania?
W przeszłości ludzie wierzyli, że mózg jest całkowicie uformowany przed osiągnięciem przez dziecko wieku dojrzewania. Jednak przez kolejne lata eksperci odkrywali stopniowo, że każdy obszar mózgu ma swój własny sposób rozwoju.
Niektóre obszary nadal tworzą nowe synapsy w okresie dojrzewania. Dotyczy to szczególnie kory przedczołowej, która cechuje się znacznym wzrostem liczby połączeń między 11 a 12 rokiem życia. To zjawisko z kolei ustępuje następnie miejsca nowemu procesowi przycinania synaptycznego.
Musimy pamiętać, że ten obszar mózgu jest odpowiedzialny za planowanie, organizowanie, wyznaczanie celów itp. Nie osiąga optymalnej wydajności, dopóki proces ten nie zostanie zakończony, około 20 roku życia. Patrząc z tej perspektywy o wiele łatwiej będzie zrozumieć trudności, jakie nastolatkowie mają z funkcjami wykonawczymi w tym okresie.
Po prostu wybierają i odrzucają oni nieustannie informacje oraz nadają kształt swojej zdolności do samoregulacji. Ale wciąż nie jest ona w pełni rozwinięta. Dlatego też dorośli muszą rozumieć nastolatków i oferować im wskazówki oraz odpowiednio kierować ich postępowaniem tak, dopóki nie będą mogli oni samodzielnie sterować swoim życiem.
W ten sam sposób, po ukończeniu drugiej dekady życia, kora przedczołowa połączy się z innymi strukturami mózgu, takimi jak ciało migdałowate, które jest odpowiedzialne za impulsy i emocje. Tak więc ludzie zyskują wtedy zdolność do samoregulacji, a typowa impulsywność cechująca okres dorastania zmniejszy się.
Sterowanie całym procesem
Podsumowując, przycinanie synaptyczne jest naturalnym i niezbędnym procesem mózgu. Pomaga temu organowi dojrzewać i optymalizować jego funkcjonowanie. Jednak zrozumienie, kiedy zachodzi ta przebudowa mózgu, pomoże nam znacznie lepiej zrozumieć nasze dzieci.
Przede wszystkim pomoże nam także przeprowadzić ten proces przez doświadczenia, naukę i bodźce, które oferujemy dzieciom i nastolatkom.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Cáceres, C. B. (2017). La neurociencia en la primera infancia. Apuntes de Ciencia & Sociedad, 7(1).
- Triskier, F. J. (2006). Algunas especulaciones respecto a las modificaciones neurobiológicas durante la adolescencia. EL RESCATE Y LA MEMORIA, 17(70), 424.