Inteligencja emocjonalna nastolatków: jak ją poprawić?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Elena Sanz Martín.

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Inteligencja emocjonalna nastolatków to czynnik, który należy brać pod uwagę planując edukację i rozwój dzieci w tym wieku.

Od wielu lat inteligencja emocjonalna nastolatków jest uznawana za jeden z najważniejszych filarów rozwoju. Od 1920 r. wielu autorów zwracało uwagę na istnienie szerszego konceptu inteligencji. Inteligencji, która zakłada umiejętność rozumienia własnych uczuć i uczuć innych osób, jak również wiedzę na temat tego, jak na nie reagować.

W 1995 r., po opublikowaniu książki Daniela Golemana  Inteligencja emocjonalna, termin ten zyskał dużą popularność. Od tego momentu na dobre zadomowił się w naszej wyobraźni.

Emocjonalny mózg i racjonalny mózg

Aby lepiej zrozumieć inteligencję emocjonalną, warto przyjrzeć się bliżej biologicznej podstawie ludzkiego mózgu. Możemy zauważyć, że mózg emocjonalny rozwinął się miliony lat przed korą nową czy mózgiem racjonalnym – które powstały właśnie z mózgu emocjonalnego.

To pokazuje, że mimo tego iż kierują nami nasze pierwotne emocjonalne impulsy, posiadamy umiejętność głębszego i bardziej precyzyjnego rozumienia różnych sytuacji.

Możemy rozwijać i tworzyć bardziej dopracowane i racjonalne odpowiedzi. To właśnie ta precyzyjna umiejętność stanowi jądro inteligencji emocjonalnej.

Chociaż emocjonalne “wybuchy” dzieci są powszechnie akceptowane u niemowląt i małych dzieci, to wraz z wiekiem oczekuje się od nas o wiele większej samokontroli. Innymi słowy, panowanie nad naszym stanem emocjonalnym to umiejętność, której można się nauczyć i ją wyćwiczyć.

Inteligencja emocjonalna nastolatków

Okres nastoletni to krytyczny etap w naszym życiu, który stawia przed nami wiele wyzwań w dziedzinie rozwoju osobistego. Podczas tego etapu zaczynamy domagać się niezależności i zaczynamy ją tworzyć. Jednocześnie nasza grupa rówieśnicza zajmuje miejsce naszych rodziców jako punkt odniesienia.

Oprócz tego skomplikowanego procesu zmian pojawia się burza emocjonalna, doświadczana na poziomie subiektywnym. Porywa nas huragan intensywnych i nieznanych emocji. Często nie mamy pojęcia jak sobie z nim poradzić. Wszystko to sprawia, że okres nastoletni staje się niezwykle trudny dla dzieci.

W jaki sposób nastolatki mogą rozwinąć inteligencję emocjonalną?

Jeżeli chcesz pomóc swojemu nastoletniemu dziecku rozwinąć tą cenną umiejętność, powinnaś skoncentrować się na czterech kluczowych punktach:

Wiedza o sobie samym: rozumienie tego, co czuję

Wiedza o tym, w jaki sposób rozpoznać i nazwać emocje, których doświadczamy, stanowi podstawę zdrowego rozwoju emocjonalnego. Posiadanie bogatego i zróżnicowanego leksykonu emocjonalnego pozwala nam lepiej pojmować niuanse i konkretne uczucia, z którymi musimy się mierzyć.

Istnieją liczne zasoby, które wspomagają działanie inteligencji emocjonalnej u dziecka. Możemy na przykład wykorzystać “słownik emocji” lub inne podobne narzędzie. Takie pomoce pozwolą nastolatkom zorganizować ich wewnętrzny świat oraz opisać go słowami.

Empatia: rozumienie tego, co czują inni

Empatia to nieodzowny aspekt rozwoju każdego człowieka. To umiejętność spojrzenia na świat z perspektywy innej osoby i zrozumienia jej uczuć oraz motywacji. Podczas tego etapu warto pamiętać o teorii atrybucji Heidera.

Zgodnie z nią podczas oceniania działania innych często uważamy, że wynikają one z ich osobowości. Innymi słowy, nie bierzemy pod uwagę kontekstu.

Dlatego też mówiąc o sobie wypowiadamy takie słowa jak: “Nakrzyczałem na Ciebie, bo byłem zły”. Jednak rozmawiając o innych zakładamy: “Nakrzyczał na mnie, bo jest złą osobą”. Powinniśmy zachęcać nastolatków do przeprowadzania głębszej analizy oraz zastanawiania się nad motywami innych osób.

Samokontrola: podejmowanie decyzji odnośnie zachowania biorąc pod uwagę własne emocje

W tym miejscu należy podkreślić znaczenie słowa decydować. Nie chodzi o tłumienie emocji, ale raczej umiejętność działania, a nie reagowania. Nie ma czegoś takiej jak dobre lub złe emocje. Zamiast tego emocje mogą być przydatne lub nie, w zależności od okoliczności, w jakich się znajdujemy.

Z tego powodu warto zachęcać młodych ludzi do pokonania ich własnych pierwotnych impulsów i zastanowienia się nad ewentualnymi konsekwencjami jeszcze przed podjęciem jakiegokolwiek działania. Dzięki temu dzieci uczą się brać odpowiedzialność za nasze działania.

Umiejętności społeczne: podejmowanie decyzji odnośnie zachowania biorąc pod uwagę emocje innych

Na sam koniec należy podkreślić, że jeśli chcesz wspomóc rozwój inteligencji emocjonalnej u swojego dziecka, musisz zachęcić je do wykorzystywania asertywnej komunikacji.

Ten rodzaj komunikacji umożliwia dziecku swobodne i pełne szacunku wyrażanie samego siebie. Pozwala mu również bronić swoich praw bez naruszania praw innych osób.

Asertywna komunikacja stanowi klucz do radzenia sobie z emocjami i znajdowania rozwiązań w spokojny sposób, który przynosi korzyści obu stronom sporu.