Obiekty przejściowe: zabawki, bez których dziecko nie może się obejść

Obiekty przejściowe pełnią ważną funkcję w rozwoju dzieci oraz ich separacji od matek. Dzisiaj porozmawiamy o tym, czym są obiekty przejściowe, a także o ich znaczeniu.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Elena Sanz Martín.

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Rodzice małych dzieci często widzą, jak ich dzieci okazują szczególne przywiązanie lub miłość niektórym pluszakom lub kocykom. Zabierają te przedmioty ze sobą, dokądkolwiek się udają i wydaje się, że nie mogą bez nich żyć. Ale co tak naprawdę reprezentują tak zwane obiekty przejściowe na poziomie psychologicznym?

Co to są obiekty przejściowe?

Pediatra i psychoanalityk Donald Winnicott ukuł ten termin w odniesieniu do pierwszego przedmiotu, które dziecko rozpoznaje jako coś odrębnego od siebie.

Obiekty przejściowe to przedmioty materialne, którym dzieci okazują uczucia. Zdają się być szczególnie przywiązane do tego konkretnego przedmiotu, zawsze nosząc go ze sobą. Mają również tendencje do zwracania się w stronę tego obiektu zwłaszcza w chwilach, gdy są zdenerwowane lub zmęczone.

Pozycja dzieci w odniesieniu do przedmiotów przejściowych nie jest zabawą, ale raczej uczuciem związanym z posiadaniem. Trzymają je, ssą, całują i przyciskają do ciała, a nawet rzucają na podłogę.

Posiadanie obiektu przejściowego jest całkowicie normalnym zachowaniem w ramach zdrowego rozwoju psychicznego dziecka. Przedmioty te pełnią ważną funkcję w procesie separacji dzieci od ich matek. Odgrywają również ważną rolę w samoidentyfikacji dziecka jako jednostki.

Biorąc jednak pod uwagę, że proces ten u każdego dziecka przebiega inaczej, nie wszystkie tworzą związek z obiektem przejściowym.

Cechy charakterystyczne obiektów przejściowych

Jeśli chodzi o przedmioty przejściowe, istnieje duża różnorodność i są one różne dla każdego dziecka. Mając to na uwadze, wszystkie obiekty przejściowe mają jednak pewne podstawowe cechy wspólne.

• Są przyjemne w dotyku; są zwykle gładkie i miękkie. Jest to bezpośrednio związane z postacią matki, co opisano w badaniach nad przywiązaniem Harry’ego Harlowa. Zgodnie z jego odkryciami, wszystkie młode stworzenia mają wrodzoną potrzebę przywiązania do miękkiej sylwetki co daje im poczucie bezpieczeństwa.
• Dzieci wybierają obiekt przejściowy spontanicznie. Rodzice i opiekunowie nie powinni narzucać przedmiotu, do którego przywiązuje się dziecko. Powinno ono wybierać własne obiekty przejściowe, nawet jeśli my jako dorośli mamy inne preferencje.
• Obiekty przejściowe są niezastąpione. Tak jak dorośli nie mogą narzucić swoim dzieciom obiektów przejściowych, tak samo nie można ich zastąpić. Jeśli jakiś przejściowy przedmiot zostanie utracony, dziecko odczuje ogromny smutek. Ten smutek nie zniknie, jeśli rodzice spróbują zastąpić przedmiot czymś innym. To, czy dziecko przywiąże się do innego przedmiotu, będzie całkowicie zależało od niego.
• Obiekty przejściowe mają specyficzny zapach. Zapach pomaga dzieciom doświadczyć poczucia zażyłości. Z tego powodu najlepiej nie myć przedmiotu.
• Są nierozłączni. Maluchy noszą wszędzie swoje przejściowe przedmioty, zwłaszcza gdy nadchodzi pora spania. Ważne jest, aby ich nie zabierać, ponieważ powoduje to głębokie uczucie smutku i niepokoju. Z biegiem czasu i wraz z rozwojem dzieci obiekty te stopniowo tracą znaczenie.

Jaką rolę odgrywają obiekty przejściowe?

Przede wszystkim przedmioty te reprezentują zasadnicze zmiany w rozwoju dziecka. W okresie niemowlęcym dzieci doświadczają poczucia całkowitej integracji z matką. Innymi słowy nie dostrzegają, że ich matki są oddzielnymi istotami.

W miarę dorastania zaczynają rozumieć tę separację i pojmować, że są dwiema niezależnymi istotami. Co więcej, zaczynają zauważać, że ich matki nie zawsze mogą zaspokajać ich potrzeby przez 100% czasu.

Przedmioty przejściowe towarzyszą dzieciom, gdy przechodzą przez ten okres zmian i zapewniają im część bezpieczeństwa, jaką zapewniają ich matki. Reprezentują przywiązanie dziecka do swojej matki i pełnią określone funkcje, gdy jest nieobecna.

Zatem obiekty przejściowe są źródłem przyjemności i dają poczucie bezpieczeństwa. Pomagają maluchom kontrolować lęk separacyjny, stać się niezależnymi emocjonalnie i stawić czoła sytuacjom.

Kiedy obiekty przejściowe są dla dziecka ważne?

Te ważne funkcje psychologiczne ujawniają się zwłaszcza w chwilach niepokoju, zmęczenia i przed snem. W takich przypadkach dzieci wykazują jeszcze większą potrzebę bycia blisko swoich obiektów przywiązania.

Dzieci mogą również wracać do swoich obiektów przejściowych – nawet jeśli już je porzuciły – podczas ważnych wydarzeń. Na przykład narodziny nowego rodzeństwa, rozpoczęcie szkoły, przeprowadzka do nowego domu itp.

Dzieci zwykle wybierają obiekt przejściowy między 4 a 6 miesiącem życia. Ten związek zwykle trwa do trzeciego i czwartego roku życia.

Gdy dzieci zdążą przejąć kontrolę nad swoimi emocjami i staną się bardziej niezależne, relacja z obiektem zmienia się w zabawę. Dzieci mogą również w sposób naturalny zastąpić przedmiot innymi zainteresowaniami.