Psychologia pediatryczna: czy wiesz, na czym ona polega?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog María Alejandra Castro Arbeláez.

Ostatnia aktualizacja: 02 listopada, 2019

Psychologia pediatryczna koncentruje się na rozwoju dziecka, zarówno fizycznym, jak i przede wszystkim emocjonalnym. To badanie sposobu, w jaki dziecko postrzega samo siebie, w tym otaczające go środowisko.

Psychologia pediatryczna to dziedzina nauki specjalizująca się w badaniu procesów psychologicznych, które zachodzą w dzieciństwie i stanowią nieodzowną część rozwoju dziecka. Dziedzina ta powstała w XIX wieku i na samym początku swojego istnienia kładła nacisk na biologiczne strony rozwoju. Jednak w XX wieku poszerzyła swoje horyzonty o takie teorie jak psychoanaliza, psychologia kognitywna oraz konstruktywizm.

W jaki sposób psychologia pediatryczna bada dziecko?

Psychologia pediatryczna rozumie, że dziecko to niezwykle złożona istota. Dlatego też zajmuje się rozmaitymi aspektami jego rozwoju, w tym rozwojem ruchowym, językowym, emocjonalnym, percepcyjnym, fizycznym, kognitywnym oraz społecznym. Psycholog pediatryczny może czerpać założenia z różnych szkół naukowych, bazując swoje interwencje na wnioskach wyciągniętych z każdej teorii.

Psychologia pediatryczna podkreśla wpływ każdego etapu rozwoju na dane dziecko i vice versa, ustalając parametry i kody (zachowując przy tym zazwyczaj duży margines błędu) w szerokiej dziedzinie psychologii, jaką jest zdrowie psychiczne dziecka.

Oprócz tego psychologowie pediatryczni interesują się dzieckiem umieszczonym w jego najbliższym otoczeniu. Oczywiście w trakcie stawiania diagnozy i dobierania sposobu leczenia kluczową rolę odgrywa znajomość i zrozumienie środowiska. W związku z tym psycholog musi ustalić:

• W jaki sposób zmienne kontekstowe (rodzina, szkoła) i cechy biologiczne (genetyka) łączą się ze sobą i wpływają na zachowanie dziecka.
• Jak zmiany zachodzące w środowisku wpływają na zdrowie psychiczne dziecka.

Kilka założeń teorii kognitywnej Piageta

Aby zrozumieć psychologię pediatryczną, należy poznać założenia opracowane przez kognitywistę Jeana Piageta. Jego teoria głosi, że na każdym etapie swojego życia dziecko w sposób naturalny nabywa umiejętność rozwiązywania określonych problemów : motorycznych, kognitywny i emocjonalnych.

Piaget postrzegał etapy rozwoju w formie struktur kognitywnych. Te podstawy kształtują się z czasem i zawsze w tym samym, z góry określonym, porządku.

Ważne jest, aby nie koncentrować się na wieku dziecka, ale raczej pilnować, czy pojawia się każdy etap poznawczy i czy żadnego nie brakuje. Jednocześnie każdy etap musi płynnie przechodzić w kolejny.

Etapy rozwoju poznawczego według Piageta to:

• Stadium sensoryczno-motoryczne (trwa od urodzenia do 2. roku życia). Dziecko poznaje świat i swoje własne umiejętności za pomocą zmysłów.
• Stadium przedoperacyjne (trwa od 2. do 7. roku życia). Dzieci nabywają umiejętność myślenia symbolicznego, które umożliwia między innymi mówienie. Jednak na tym etapie ich myśli są nadal egocentryczne. Innymi słowy, postrzegają świat jedynie z własnej perspektywy.
• Stadium operacji konkretnych (trwa od 7. do 12. roku życia). Dzieci są w stanie myśleć logicznie i wyciągać wnioski. Na tym etapie pojawiają się takie operacje kognitywne jak odwracalność i seryjność. Jednak nadal nie wykształca się myślenie abstrakcyjne.
• Stadium operacji formalnych (trwa od 12. roku życia wzwyż). Podmiot nabywa umiejętność tworzenia hipotez, projekcji i kompletnych operacji formalnych w trakcie wieku nastoletniego i w dorosłości.

Obecne trendy w psychologii pediatrycznej

Zmiany kulturowe zachodzące w dzisiejszych czasach mogą przyprawiać o zawrót głowy, a dzieci zachowują się zupełnie inaczej niż ich rówieśnicy sprzed 100 lat. Obecnie często spotykamy się z takimi określeniami jak “zaburzenia lękowe“,  “deficyt uwagi”, “zaburzenia snu”, depresja, a szerzej “zaburzenia ze spektrum autyzmu”.

Te zaburzenia sprawiają, że dziecko nie wpisuje się w określone, standardowe normy. Tradycyjne teorie psychologii pediatrycznej są stale rewidowane i dostosowywane do potrzeb nowych i różnych pokoleń.

Wszechobecna technologia, kryzys patriarchalnego modelu rodziny i powstawanie nowych typów rodzin wymaga opracowania nowego podejścia teoretycznego w psychologii pediatrycznej .

Dzięki temu tworzone są nowe sposoby postrzegania zmian następujących w zakresie nauczania, szkół i centrów kształcenia.

Podsumowując, przestarzała definicja dzieciństwa tworzy ogromną przepaść między nowymi a dawnymi pokoleniami . Niestety wielu ekspertów stosuje przestarzałe parametry naukowe, powiększając ją jeszcze bardziej.