Przyszłe matki: zmiany zachodzące w ich organizmach
Przyszłe matki doświadczają wielu zmian anatomicznych i fizjologicznych, które zachodzą w ich organizmach. W dzisiejszym artykule przybliżamy, co zmienia się w ich ciałach i dlaczego.
Zmiany anatomiczne i fizjologiczne, których doświadczają przyszłe matki, wynikają z nowych potrzeb jej organizmu oraz płodu. Te zmiany dotykają każdej części ciała, ale nie każda kobieta doświadcza ich w ten sam sposób. Mając to na uwadze, pragniemy przybliżyć, czego kobiety mogą spodziewać się w ciąży.
Przyszłe matki a zmiany anatomiczne i fizjologiczne
Układ rozrodczy
Ze wszystkich organów układu rozrodczego największe zmiany zachodzą w macicy. Zwiększa się jej rozmiar, osiągając pod koniec ciąży objętość około pięciu litrów i wagę 1.100 gramów.
U kobiet, które nie są w ciąży, macica znajduje się w obrębie miednicy. Podczas ciąży staje się organem jamy brzusznej oraz, wraz ze zwiększaniem wielkości, można wyczuć jej dolną część przez brzuch.
Obserwacja zwiększania rozmiaru macicy to jedna z najczęściej używanych metod monitorowania przebiegu ciąży. To zwiększanie rozmiaru pojawia się z powodu działania takich hormonów jak estrogen i progesteron oraz rozstrzeni wywołanej wzrostem płodu.
Wraz z rozwojem ciąży zwiększa się przepływ krwi do macicy, aby zapewnić właściwe ukrwienie łożyska, a tym samym płodu.
Inne zmiany w układzie rozrodczym
Gruczoły szyjki macicy, umieszczone w szyjce macicy, zwiększają wydzielanie, wytwarzając czop śluzowy. To mechanizm obronny, który uniemożliwia mikroorganizmom przedostanie się do pochwy.
Zwiększa się również unaczynienie szyjki macicy, która staje się także opuchnięta. Poza tym mięknie (objaw Hegara) i przybiera lekko niebieskawy odcień.
Unaczynienie jest większe również w obszarze pochwy i sromu, sprawiając, że tkanki stają się odrobinę obrzęknięte i sine (objaw Chadwicka).
Przygotowując się do porodu, wagina staje się coraz bardziej elastyczna oraz zwiększa wydzielanie gęstego, białego śluzu. Kwaśne pH tej wydzieliny chroni przed różnymi infekcjami, ale stanowi również podłoże do rozwoju kultur bakterii. Z tego powodu w ciąży często pojawiają się infekcje grzybicze (grzybica).
W jednym z jajników do siódmego tygodnia ciąży znajduje się ciałko żółte. Wspiera ono wydzielanie hormonów, które umożliwiają rozwój ciąży, póki łożysko nie przejmie funkcji głównego organu produkującego hormony.
Oprócz tego zwiększa się rozmiar piersi, nasycenie barwy sutków i otoczki, a na sutku pojawiają się małe wzniesienia (guzki Montgomery’ego). Te guzki to w rzeczywistości przerośnięte gruczoły łojowe. Dodatkowo pojawia się koło żylne Hallera. W okolicy czwartego miesiąca ciąży z piersi może zacząć wyciekać mleczna wydzielina.
Jak sama widzisz, w układzie rozrodczym pierwszej matki zachodzi całe mnóstwo zmian.
Skóra
Większość zmian zachodzących w skórze jest wywoływana przez zmiany hormonalne. Przyszłe matki mogą doświadczyć takich problemów jak:
- Hiperpigmentacja kresy białej na brzuchu, sutków, otoczki i sromu.
- Plamki na twarzy (chloasma gravidarum).
- Pajączki naczyniowe na twarzy, szyi, kończynach i klatce piersiowej.
- Rozstępy na piersiach, brzuchu i pośladkach.
- Zwiększona aktywność gruczołów potowy i łojowych.
Zmiany metaboliczne
Na poziomie metabolicznym w organizmie przyszłej matki zachodzą zmiany w następujących dziedzinach:
- Przyrost wagi. Występuje z powodu wzrostu wagi płodu i organów, z którymi jest połączony, zwiększonej objętości krwi, zwiększania rozmiaru macicy i piersi oraz odkładania większych ilości tkanki tłuszczowej.
- Metabolizm węglowodanów. W ciąży zwiększa się produkcja insuliny oraz odporność tkanek na jej działanie. Zwiększa się obwodowa utylizacja glukozy, zaś produkcja glukozy w wątrobie zmniejsza się.
- Metabolizm tłuszczów. W drugim trymestrze zwiększa się synteza i wchłanianie cholesterolu oraz trójglicerydów, jak również odkładanie tkanki tłuszczowej.
- Metabolizm białek. Rozwój płodu powoduje wysokie zapotrzebowanie na proteiny.
- Metabolizm wody. W organizmie matki, płodu i organów, z którymi jest połączony, może znajdować się nawet siedem litrów wody.
Układ oddechowy
W trakcie ciąży podniesiony poziom estrogenu wywołuje przekrwienie w błonach śluzowych przewodów nosowych. Z tego powodu może występować zapalenie zatok, nieżyt nosa i krwawienie z nosa.
Podczas ciąży zmienia się również klatka piersiowa. Unosi się przepona i zwiększa się szerokość klatki piersiowej. Te zmiany wynikają ze zwiększania się macicy oraz rozluźnienia ścięgien międzyżebrowych, które wywołują hormony.
Zmienia się również działanie płuc:
- Zmniejsza się czynnościowa objętość zalegająca i objętość całkowita,
- Zwiększa się pojemność wdechowa płuc.
- Odrobinę zwiększa się częstotliwość oddechowa, zwłaszcza w trzecim trymestrze.
Przyszłe matki: układ pokarmowy
Kobiety w ciąży często cierpią z powodu mdłości i wymiotów. Dzieje się tak z powodu obecności i aktywności B-hCG oraz progesteronu (hormonów działających podczas ciąży).
Z powodu działania hormonów zmiany zachodzą również w jamie ustnej. Spada pH śliny, co zmienia florę bakteryjną. Jeżeli nie zadba się o właściwą higienę jamy ustnej, może pojawić się próchnica.
Poza tym estrogen zwiększa unaczynienie, co może prowadzić do krwawienia oraz stanu zapalnego dziąseł.
Macica o zwiększonym rozmiarze przesuwa organy w brzuchu. Prowadzi to do zwiększania ciśnienia śródbrzusznego. Progesteron rozluźnia przewód pokarmowy, a tym samym spowalnia ruchy jelit. To może wywołać:
- Zgagę,
- Zaparcia,
- Wolniejsze procesy trawienia,
- Przepuklinę rozworu przełykowego przepony.
Działanie progesterony wywiera również wpływ na pęcherzyk żółciowy. Opróżnia się on wolniej, co prowadzi do zgęstnienia żółci. Te zmiany zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się kamieni żółciowych.
Przyszłe matki: układ moczowy
W trakcie ciąży z powodu unaczynienia zwiększa się rozmiar nerek, śródmiąższu i martwej przestrzeni. Poza tym rozszerza się miedniczka nerkowa oraz moczowody.
Te zmiany są bardziej widoczne w prawej nerce z powodu położenia macicy. Zaczynają zachodzić w trzecim trymestrze. Poza tym wywołują zastój moczu, który może prowadzić do rozwoju infekcji oraz kamieni nerkowych.
Macica zwiększa ciśnienie wewnątrzpęcherzowe, co w połączeniu ze zwiększoną produkcją moczu prowadzi do częstszego oddawania moczu.
Układ hormonalny
W organizmach kobiet w ciąży zachodzą zmiany w zakresie segregacji różnych hormonów oraz rozpoczyna się wydzielanie nowych. Poniżej wymieniliśmy niektóre z hormonów, które odgrywają znaczącą rolę w trakcie ciąży.
Gonadotropina kosmówkowa (hCG)
To najważniejszy hormon ciążowy, produkowany przez łożysko, z podjednostką B-hCG. W pierwszym trymestrze jego poziom jest bardzo wysoki. W kolejnych miesiącach spada i utrzymuje się na tym samym poziomie aż do końca ciąży.
Ten hormon wywiera wpływ na rozwój płodu i funkcjonowanie ciałka żółtego, póki łożysko nie będzie w stanie wytwarzać odpowiedniej ilości sterydów. Poza tym stymuluje jądra płodu, aby produkowały testosteron.
Oprócz tego hCG to hormon wykrywane przez testy ciążowe, zarówno te z krwi, jak i z moczu.
Somatomammotropina kosmówkowa (PL)
To kolejny hormon łożyska. Ma zwiększać lipolizę, zwiększać insulinooporność, zmniejszać glukoneogenezę i zwiększać rozrost tkanki piersi.
Estrogen i progesteron
Również produkowane przez łożysko. Biorą udział w większości zmian zachodzących w trakcie ciąży.
Hormon uwalniający gonadotroipnę (GnRH)
Ten hormon podwzgórza wywiera wpływ na rozwój łożyska, a jego poziom zwiększa się w trakcie ciąży.
Prolaktyna
To hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową. Jego poziom zwiększa się wraz z przebiegiem ciąży, aby przygotować ciało kobiety do karmienia piersią.
Hormon tyrotropowy (TSH)
Ten hormon jest wytwarzany w tarczycy. Jego poziom spada nieznacznie w pierwszym trymestrze, gdy podnosi się poziom hCG (mają podobną strukturę). Następnie wraca do normy.
Przyszłe matki: układ krwionośny
W organizmach kobiet w ciąży objętość krwi zwiększa się o 1.500 – 1.700 ml. Taki wzrost jest zauważalny, ponieważ zwiększa się raczej objętość osocza, a nie komórek krwi, co prowadzi do hemodylucji i anemii fizjologicznej.
Zwiększenie objętości krwi podczas ciąży pełni różne funkcje:
- Chroni przed utratą krwi w organizmie matki podczas porodu.
- Zaspokaja potrzeby noworodka.
- Chroni przed szkodliwym wpływem nieprawidłowego powrotu krwi do serca w trakcie ciąży.
Oprócz tego wzrasta liczba leukocytów, a liczba płytek krwi może nieznacznie spaść. Zwiększa się krzepliwość, zaś działanie fibrynolityczne spada. Takie zmiany w połączeniu z zastojem krwi podczas powrotu krwi żylnej do serca wywoływanym przez macicę zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepu z zatorami.
Jeśli chodzi o zmiany na poziomie anatomicznym, unosi się przepona i przesuwa serce do przodu i na lewo. Zwiększa się pojemność minutowa serca, podobnie jak tętno, które podnosi się średnio o 15-20 uderzeń na minutę.
Na sam koniec warto dodać, że w ciąży zazwyczaj nie zmienia się ciśnienie krwi. W niektórych przypadkach może spaść.
Inne zmiany fizjologiczne i anatomiczne zachodzące u przyszłych matek
Kości
Organizm kobiety w ciąży wchłania więcej wapnia i fosforu oraz mobilizuje depozyty tych pierwiastków znajdujące się w kościach, aby zapewnić właściwy rozwój płodu. Po porodzie gęstość kości wraca do normy. Udowodniono, że ciąża nie zwiększa prawdopodobieństwa wystąpienia osteoporozy w przyszłości.
Układ mięśniowo-szkieletowy
Kręgosłup wygina się bardziej do przodu, aby przystosować się do przybierania na wadze. Może dojść do ściśnięcia lub rozszerzenia nerwów rdzeniowych. Takie zmiany mogą wywoływać ból kręgosłupa krzyżowego oraz neuralgię.
Układ odpornościowy
Podczas ciąży niektóre czynności układu odpornościowego są stłumione, aby umożliwić “ciału obcemu” (embrionowi) przebywanie w organizmie matki.
Seksualność
Wyżej wspomniane zmiany mogą wywrzeć wpływ na seksualność kobiety. Zwiększone ukrwienie w okolicach narządów płciowych zwiększa wrażliwość. Takie zmiany mogą zwiększyć doznania odczuwane podczas stosunku lub irytować.
W prawidłowo przebiegającej ciąży skurcze macicy występujące po orgazmie nie wywołają porodu, ponieważ cechuje je niewielka intensywność.
Końcowe uwagi dla przyszłych matek
Jeśli jesteś w ciąży, nie krępuj się zadawać pytania ginekologowi lub położnej odnośnie wszelkich zmian, jakie zachodzą w Twoim organizmie.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Espinilla Sanz, B., Tomé Blanco, E., Sadornil Vicario, M., Albillos Alonso, L. (2016). Anatomía y fisiología del embarazo. Manual de obstetricia para matronas. 2nd ed. Valladolid: DIFÁCIL; 2016. 53-64.
- Juárez M, et al. Melasma en Atención Primaria. Med fam Andal Vol. 18, Nº.2, octubre-noviembre-diciembre 2017. Disponible en: https://www.samfyc.es/wp-content/uploads/2018/10/v18n2_07_repasandoAP.pdf.
