Badanie socjometryczne: narzędzie w walce ze znęcaniem się

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Ana Couñago.

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Badanie socjometryczne przynosi dużo informacji na temat więzi nawiązywanych przez uczniów w klasie. W dzisiejszym artykule wytłumaczymy jak można je wykorzystać, aby uniknąć znęcania się.

Badanie socjometryczne to dobre narzędzie, które może pomóc nauczycielom obserwować interakcje między uczniami w klasie. Dzięki temu nauczyciele mogą wykrywać ewentualne przypadki znęcania się oraz im zapobiegać.

Właśnie dlatego nauczyciele muszą nauczyć się wykorzystywać to narzędzie, które odgrywa kluczową rolę w radzeniu sobie z poważnym problemem, jakim jest znęcanie się.

Badanie socjometryczne jako narzędzie do walki ze znęcaniem się

Uczniowie znajdujący się w klasie tworzą więzi społeczne i emocjonalne oraz ustalają między sobą różne role. Jednak takie związki w klasie mogą okazać się problematyczne, gdy niektórzy uczniowie zaczną być izolowani lub odrzucani przez swoich rówieśników.

Mogą również stać się obiektami znęcania się. Czasami dzieci znajdujące się w klasie akceptują jedynie określone dzieci do wykonywania zadań akademickich, ale nie włączają ich do aktywności rekreacyjnych. Nauczycielowi jest bardzo trudno wykryć popularność dziecka pośród jego kolegów z klasy.

Właśnie dlatego edukatorzy zalecają stosowanie określonych narzędzi, do których zaliczamy również badanie socjometryczne.

To narzędzie przydaje się do:

• Obserwowania związków uczniów w klasie w trakcie socjalizacji.
• Poznania związków praca-nauka uczniów w klasie.
• Zidentyfikowania pozycji społecznej każdego ucznia w klasie, ze zwróceniem szczególnej uwagi na dzieci, które zdają się być odrzucone.
• Stworzenie socjogramu, który umożliwia globalne postrzeganie struktury społecznej klasy.

Pozycje socjometryczne w klasie

Bazując na socjogramie uzyskanym przez nauczyciela, jest on w stanie zidentyfikować następujące pozycje socjometryczne w klasie:

• Lider: Osoba, która jest często wybierana i bardzo rzadko albo praktycznie nigdy nie jest odrzucana. To popularna osoba.
• Szara eminencja (działająca za kulisami): Jeden z liderów wybiera ją lub jego spośród trzech pierwszych wybranych pozycji. Tym samym ma znaczący wpływ w grupie, chociaż nie jest łatwo zauważalny.
• Częściowo odrzucony: Otrzymuje więcej odmów niż potwierdzeń. Obecność takiej osoby w grupie można zazwyczaj zauważyć.
• Całkowicie odrzucony: Otrzymuje jedynie odmowy. Obecność takiej osoby może być uciążliwa dla grupy i dla nauczyciela. Może wywierać negatywny wpływ na grupę.
• Kontrowersyjny: Wystarczająco dużo akceptacji i wystarczająco dużo odmów, zazwyczaj dzieli grupę i jest swego rodzaju anty-liderem. Wywiera zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na grupę.
• Para: To wzajemny wybór dwóch osób.
• Trójkąt: Osoby, które wybrały siebie nawzajem. To zazwyczaj bardzo bliska sobie i kompaktowa struktura.
• Łańcuch: A wybiera B, B wybiera C, C wybiera D… Im bliżej lidera znajduje się podmiot, tym lepszy będzie jego status socjometryczny.

Jak należy przeprowadzić badanie socjometryczne w klasie?

Aby przeprowadzić w klasie badanie socjometryczne, musisz wykorzystać kompletną jednostkę lekcyjną lub przeprowadzić jednogodzinne warsztaty. Należy wykonać następujące kroki:

• Daj każdemu uczniowi test socjometryczny i wytłumacz co to jest, podkreślając, że muszą odpowiadać na pytania samodzielnie i nie powinni pokazywać swoich odpowiedzi reszcie klasy.
• Uczniowie powinni odpowiedzieć na pytania wyrażając swoje preferencje i odrzucenia, używając w tym celu związku między zabawą i emocjami oraz pracą i nauką.

• Kiedy uda się uzyskać odpowiedzi, będzie trzeba je zestawić ze sobą. Nauczyciel powinien stworzyć tabelę i zakodować odpowiedzi uczniów.
• Następnie należy stworzyć dwa różne socjogramy klasy. Jeden przedstawia związek między zabawą i emocjami, a drugi związek między pracą a nauką. Nauczyciel weźmie pod uwagę trzy pierwsze wybory i odrzucenia uczniów.
• W tym celu dziewczynki przedstawia się za pomocą kółek, a chłopców za pomocą kwadratów. Każde z nich oznacza się liczbą, którą zajmują w klasie wpisaną w odpowiedni kształt.
• W roli systemu reprezentacji wyborów lub odrzuceń używa się niebieskich strzałek, które wskazują wybrane jednostki, oraz czerwonych strzałek, które wskazują jednostki odrzucone. Z kolei podwójne strzałki reprezentują obupólne wybory.
• Na końcu należy zinterpretować i przeanalizować pozycję każdego ucznia.

Inne narzędzia do wykrywania prześladowania

Oprócz badania socjometrycznego istnieje również wiele innych, podobnie przydatnych narzędzi do wykrywania ewentualnych przypadków znęcania się w klasie, do których zaliczamy:

• Kwestionariusz “Revised School Violence Questionnaire”.
• Skalę “Online Victimization Scale”.
• Kontrolowanie prześladowania pośród osób o tym samym statusie.

Dlatego też nauczyciel ma obowiązek wybrać jedno z tych narzędzi i wykorzystać je w klasie, aby zidentyfikować znęcanie się między swoimi uczniami i do niego nie dopuścić.