Comenius - poznaj postać ojca nowoczesnej edukacji

Comenius, ojciec nowoczesnej edukacji, był przekonany, że z pełną, zintegrowaną i dobrze ukierunkowaną edukacją można osiągnąć pokojowe człowieczeństwo.

Napisane i zweryfikowane przez pedagog Marta Crespo Garcia.

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Jan Amos Komeński, znany bardziej jako Comenius, był morawskim teologiem, filozofem i pedagogiem uznawanym za ojca nowoczesnej edukacji. Ustrukturyzował pedagogikę jako autonomiczną naukę i ustalił jej podstawowe zasady. Czy wiesz, ile wieków temu to było?

Jak myślisz, jak ten pedagog sprzed ponad czterystu lat postrzegał edukację? Comenius uważał, że edukacja odgrywa fundamentalną rolę w rozwoju ludzi.

Był przekonany, że edukacja jest najlepszym sposobem na osiągnięcie pokoju. Dlatego dołożył wszelkich starań, aby wiedza dotarła do wszystkich jednakowo, bez względu na rasę czy płeć, bez znęcania się, za to podczas szukania motywacji i radości u swoich uczniów.

Dziełem, które przyniosło mu sławę, była Didactica Magna, pierwsza ilustrowana książka do nauki łaciny. Ta publikacja i inne wielkie zasługi dla pedagogiki oraz wytrwałość w nauczaniu powszechnym przyniosły mu tytuł „Nauczyciela Narodów”.

Comenius – trochę historii ojca nowoczesnej edukacji

Komeński urodził się w 1592 r. w czeskiej wsi Komná. Od najmłodszych lat jego ojciec czytał mu i wpajał mu krytyczne myślenie oraz poglądy na temat wiary chrześcijańskiej. Gdy miał zaledwie 12 lat, został osierocony i zamieszkał u krewnych, którzy wysłali go na studia do szkoły „Jedność Braci”.

W szkole uczył się tego, co mówił mu nauczyciel, który stosował jednak metodę krzyków i bicia, więc Comenius zaczął wyrażać własne zdanie oraz krytykować niektóre teksty i metodę pamięciową, jaką stosowała jego szkoła.

W tamtym czasie nauka czytania, pisania i liczenia została zepchnięta na dalszy plan, jakby była czymś uzupełniającym. Co więcej, Comenius nie zgadzał się z metodami stosowanymi przez jego nauczycieli, ponieważ wymagały one lat nauki.

Uważał, że gdyby nauczyciele szukali zainteresowania i motywacji uczniów, mogliby oni uczyć się w znacznie krótszym czasie. Stąd zainteresowanie, jakie wykazywał dla reformy metod nauczania i reguł kontekstu wychowawczego.

Po ukończeniu studiów na uniwersytecie w Heidelbergu wrócił do swej ojczyzny i rozpoczął zawód nauczyciela. Zaproponował nowe metody nauczania, aby uczniowie uczyli się dla przyjemności, odczuwali radość z nauki, uczyli się raczej z zainteresowania niż z obowiązku.

System nauczania Comeniusa, ojca nowoczesnej edukacji

Comenius wierzył i walczył o równą szkołę dla wszystkich ludzi i dla wszystkich narodów. W ten sposób powstała jego tak zwana “pansofia“, czyli “nauczyć wszystkiego każdego”. Co więcej, głęboko wierzył, że edukacja jest najszybszą drogą do pokoju na świecie.

Dla Komeńskiego bardzo ważna była wolność myśli, nauczanie z rozsądkiem, bez krzyków i autorytaryzmu. Dlatego, rozpoczynając zawód nauczyciela, zastosował nową metodę pedagogiczną, bardzo odmienną od tych, które były wówczas popularne. Była to metoda aktywna, czyli uczenie się przez działanie.

Ta aktywna metoda opierała się na trzech fundamentach:

• Zrozumieć. Najpierw wyjaśniał lekcję swoim uczniom, aby mogli ją zrozumieć.
• Zachować. Następnie pomagał swoim uczniom rozwinąć treść i koncepcje, które im wyjaśniał.
• Ćwiczyć. W końcu kazał dzieciom wprowadzić w życie i ćwiczyć to, czego się nauczyły, w praktyczny sposób na całe życie.

Jak widać, nie różni się to zbytnio od tego, czego dzisiaj oczekuje edukacja od naszych dzieci. Chociaż czasami wciąż jednak dominuje zapamiętywanie.

Pomysły pedagogiczne Komeńskiego

Dla Comeniusa, ojca pedagogiki, uczniowie są głównym elementem procesu edukacyjnego. Z jego punktu widzenia dzieci w młodym wieku są podatne na edukację. Z tego powodu powinny uczęszczać do szkoły stopniowo i zgodnie z etapem swego rozwoju.

Ta idea i wiele innych, które dały początek nowoczesnej szkole, opierają się w dużej mierze na tym, co Comenius napisał czterysta lat temu. Spójrzmy więc na bardziej pedagogiczny wkład Comeniusa w nowoczesną edukację:

Grupę uczniów powinien prowadzić jeden nauczyciel. Ponadto powinna być ona jednorodna pod względem wieku i skupiać wszystkie dzieci obojga płci. Uczniowie w szkole powinni być podzieleni według stopni trudności – początkujący, średniozaawansowani i zaawansowani. Dlatego Comenius ustalił różne poziomy edukacyjne.

• Szkoły nie mogą być całkowicie autonomiczne, ale systemy edukacji szkolnej muszą być organizowane jednocześnie.
• Wszystkie szkoły muszą rozpoczynać i kończyć swoje zajęcia tego samego dnia i o tej samej godzinie (jeden kalendarz szkolny).
• Szkoły powinny uczyć wiedzy stopniowo, od najłatwiejszej do trudniejszej, od konkretu do abstrakcji i od znanego do nieznanego.

• Nauczanie w języku ojczystym uczniów, znajomość rzeczy, aby ich uczyć oraz eliminowanie przemocy w szkołach to tylko niektóre z zaleceń Comeniusa dla nauczycieli.
• Najodpowiedniejszym medium do nauki czytania jest książka, która łączy czytanie odpowiednie do wieku z grafiką i obrazami.
• Nauka powinna być zabawą. Dzieci powinny z radością chodzić do szkoły, a kiedy rodzice odwiedzają szkołę, powinno to być jak przyjęcie.
• Szkoły muszą być budowane wraz z placami zabaw, dziedzińcami i  otwartymi przestrzeniami.

Podsumowanie artykułu o Comeniusie, ojcu nowoczesnej edukacji

Myśli i idee Comeniusa wydają się nam dzisiaj całkiem normalne, ponieważ większość z nas zna ten rodzaj edukacji przez całe życie. Jednak znacząco zmienił on funkcjonowanie i metody stosowane w ówczesnym, tj. w XVII wieku, systemie oświaty.

Dla Comeniusa, podobnie jak dla wielu nauczycieli, edukacja powinna być wszechstronna, a nie próżna. Innymi słowy, uczniowie powinni uczyć się przez działanie.

Ponadto edukacja, zdaniem tego pedagoga, powinna być procesem trwającym całe życie, integrującym działania twórcze. W taki sposób, aby edukacja służyła pełnemu rozwojowi potencjału i zdolności ludzi, a nie tylko rozumu.