Czy antybiotyki są skuteczne przeciwko wirusom?

Antybiotyki są niezwykle przydatne przy leczeniu chorób bakteryjnych. Czy są jednak skuteczne również przy infekcjach wirusowych? Dowiedz się więcej!

Napisane i zweryfikowane przez biolog Olga Carbajo.

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Czy antybiotyki są skuteczne przeciwko wszystkim mikroorganizmom, wirusom, grzybom i bakteriom? Czy w związku z rozwojem chorób antybiotykoopornych powinniśmy szukać innych alternatyw?

Wielu rodziców kilka razy w roku zabiera swoje dzieci do lekarza z powodu infekcji gardła, krtani czy zatok. Zwykle spodziewają się od pediatry przepisania antybiotyków, aby przyspieszyć powrót dzieci do zdrowia.  Czasami sięgają po antybiotyki pozostałe po poprzedniej kuracji, aby uniknąć wizyty u lekarza.

Czy powinno się tak robić? Powstaje więc pytanie: czy antybiotyki są skuteczne przeciwko wszystkim chorobom i infekcjom? Czy powinno się je stosować bez konsultacji z lekarzem?

Czytaj dalej i dowiedz się więcej na temat antybiotyków!

Co to są antybiotyki i jaka jest ich historia?

Antybiotyki zostały po raz pierwszy odkryte i zastosowane w latach czterdziestych XX wieku w celu zwalczania ciężkich infekcji bakteryjnych. Zazwyczaj antybiotyki zabijają bakterie poprzez rozpuszczanie ich błony komórkowej lub uniemożliwiają im rozmnażanie i tym samym zajęcie organizmu.

W ten sposób nasz układ odpornościowy może skuteczniej zwalczyć chorobę bakteryjną. W związku z tym stanowią zapasowe narzędzie w przypadkach, w których sam nasz układ odpornościowy nie wystarcza.

Antybiotyki zostały odkryte przypadkowo w 1928 roku przez Aleksandra Fleminga, po obejrzeniu efektów bakteriobójczych wywoływanych przez grzyba o nazwie Penicillium notatum.

Fleming według anegdoty miał bałagan w swoim laboratorium i kiedy miał pozbyć się jednej ze swoich kultur bakteryjnych, zobaczył, że wyrósł na niej grzyb, który zdołał zabić wszystkie bakterie na szalce. To rozpoczęło serię badań i odkryć naukowych o mechanizmach działania antybiotyków na bakterie chorobotwórcze.

Jaka jest różnica między wirusami a bakteriami?

Aby zrozumieć, jak działają antybiotyki i jak skuteczne są przeciwko różnym mikroorganizmom chorobotwórczym, musisz wiedzieć, w jaki sposób atakują. Czy antybiotyki są skuteczne przeciwko wszystkim patogenom ?

Bakterie

Bakterie to mikroorganizmy jednokomórkowce lub zespoły komórek o budowie prokariotycznej- bez otoczonego błoną jądra komórkowego. Mogą mieć różne kształty, po których możemy je rozróżniać np. kulisty, pałeczkowaty lub spiralny.

Niektóre bakterie potrafią łączyć się ze sobą, tworząc luźne, specyficzne układy  (np. pakietowce, paciorkowce, trychomy). Niektóre grupy bakterii są niezbędne człowiekowi – takie jak bakterie flory jelitowej- borą one udział w wytwarzaniu witamin i hormonów i są ogólnie korzystne dla zdrowia człowieka.

Należą do nich Lactobacillus, obecny w jogurtach i probiotykach. Z kolei inne grupy takie jak Mycobacterium tuberculosis są wysoce szkodliwe.

Wirusy

Z kolei wirusy (na przykład rotawirus) są czynnikiem zakaźnym i do przeżycia potrzebują organizmu żywiciela. Są to niewielkie cząstki zakaźne, nie są zaliczane do organizmów żywych.  Wirusy infekują wszystkie formy życia i same nie są zdolne do przeprowadzania procesów życiowych poza komórką gospodarza.

Dlatego wirusy są odporne na antybiotyk- nie są organizmami żywymi. Oba typy patogenów są zaraźliwe i wywołują choroby, ale jednak to dwa, bardzo różne rodzaje mikroorganizmów. Ze względu na swoją strukturę antybiotyki są skuteczne przeciwko bakteriom, a nie wirusom.

Czy antybiotyki są skuteczne przeciwko chorobotwórczym wirusom? Odpowiedź brzmi- nie.

Częste infekcje nosowo gardłowe i jelitowe są także w większości wirusowe. Z drugiej strony bakterie mogą powodować bardziej niebezpieczne choroby zakaźne, takie jak różyczka, zapalenie płuc lub zapalenie ucha, nadkażenie ran, salmonellę.

Istnieje też szersza grupa chorób, które mogą mieć pochodzenie bakteryjne: anginy, zapalenie spojówek i zapalenie opon mózgowych.

Jak stwierdzić co powoduje chorobę?

Aby ustalić, czy infekcja jest wirusowa, grzybicza lub bakteryjna, lekarz przeprowadza badanie objawów. Jeśli nie można stwierdzić po objawach choroby takich jak wysięk z nosa, pojawienie się wyprysku skórnego lub gorączka można wykonać posiew w laboratorium.

To może pomóc potwierdzić diagnozę i dobrać najlepszy lek dla ciebie lub twojego dziecka. Do tego zazwyczaj zapisuje się probiotyk w celu uzupełnienia dobrej flory bakteryjnej w jelitach.

Jak postępować z antybiotykami?

Magazyn Zdrowie Dzieci ostrzega, że ​​przyjmowanie antybiotyków w przypadku chorób wirusowych jest bezużyteczne. Może to również stworzyć odporność na możliwe w przyszłości choroby bakteryjne. Nie należy dawkować antybiotyków samemu, bez konsultacji z lekarzem. Każdy zapisany antybiotyk należy brać zgodnie z zaleceniem lekarza, do końca terapii.

Nieodpowiednie stosowanie antybiotyków zagraża zdrowiu publicznemu

Regularne stosowanie antybiotyków może zmienić materiał genetyczny bakterii. W ten sposób wspomniane drobnoustroje rozwijają oporność, która czyni je odpornymi na inne antybiotyki. Jest to znane jako oporność bakterii lub oporność na antybiotyki. Jest to bardzo groźna sytuacja- tracimy wtedy możliwość leczenia wielu chorób.

Obecnie ta oporność na całym świecie wzrosła, a medycyna określa te odporne mikroorganizmy jako superbakterie. Wynika to z niewłaściwego stosowania antybiotyków przez konsumentów, ich nadmiernego stosowania w przemyśle oraz złego zagospodarowania przeterminowanych leków.

Choroby bakteryjne w tym przypadku wymagają coraz bardziej silnych antybiotyków o ciężkich skutkach ubocznych. Infekcje te są wywoływane przez pneumokoki (zapalenie płuc), meningokoki (zapalenie opon mózgowych) lub zakażenia wywołane przez bakterie antybiotykooporne w szpitalach.

Uwagi końcowe: Czy antybiotyki są skuteczne przeciwko wszystkim drobnoustrojom?

Antybiotyki nie są skuteczne przeciwko wirusom. Używaj ich tylko przeciwko bakteriom i tylko wedle zaleceń lekarza. Nadużywanie antybiotyków może tworzyć superbakterie, a także zabijać dobre bakterie flory jelitowej, których potrzebuje nasz organizm.

Światowe Zgromadzenie Zdrowia 2015 stworzyło plan działania, który obejmuje:

• Poprawa świadomości i zrozumienia oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przez lekarzy i pacjentów
• Wzmocnienie nadzoru i badań nad nowymi technologiami i medycyną
• Zmniejszenie częstości infekcji poprzez poprawę stanu zdrowia i trybu życia obywateli
• Optymalizacja stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych i ich kontrola

„Czasami lekarstwo powoduje chorobę”.

–Balthasar Gracian–