Wyobraźnia dziecka i wszystko, co musisz o niej wiedzieć

Wyobraźnia dziecka jest wspaniała. Wielu naukowców zajmuje się jej badaniem a ich odkrycia pomagają rodzicom wspierać rozwój dzieci.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog María Alejandra Castro Arbeláez.

Ostatnia aktualizacja: 15 września, 2018

Nikt lepiej niż dzieci nie potrafi wyobrażać sobie i tworzyć wspaniałych, własnych światów. W niniejszym artykule przyjrzymy się temu czym jest wyobraźnia dziecka, jak ona działa i jak można ją pobudzać.

Fantazja i intuicja to główne cechy charakterystyczne małych dzieci. Wyobraźnia dziecka towarzyszy i pomaga mu w wielu codziennych aktywnościach.

Wyobraźnia to najbardziej charakterystyczna cecha i zdolność dzieci. Jest ich sposobem na porozumiewanie się z otaczającym światem.

Niezależnie od tego jaka rzeczywistość otacza dziecko, maluch zawsze będzie ją postrzegał na swój własny sposób. Będzie on żył w swoim własnym świecie i doznawał w nim mnóstwa wspaniałych doświadczeń.

Dziś przyjrzymy się temu, co skrywa wyobraźnia dziecka i do czego jest zdolna. Taka wiedza pomaga rodzicom we wspieraniu rozwoju malucha na każdym etapie życia.

Czym jest wyobraźnia dziecka?

Definicja wyobraźni przybrana jest w kwestie magii i abstrakcji. Dlaczego? Dlatego, że jest konceptem w którym nie obowiązują żadne ograniczenia ani logiczne zasady.

Wyobraźnia jest silnie związana z impulsami rozwojowymi dziecka, z jego ciągłą potrzebą poszerzania horyzontów w zawrotnym tempie i poznawania tego, co obecnie nieznane, jeszcze niewidziane, tajemnicze. Mówiąc krótko, wyobraźnia powiązana jest z potrzebą nowych doświadczeń.

Szczyt dziecięcej wyobraźni to moment, w którym maluch tworzy niepowtarzalne idee i znajduje nietypowe rozwiązania, a więc potrafi wyjść poza wyuczone, znane schematy, tworząc coś nowego.

Cechy charakterystyczne dziecięcej wyobraźni

Na wyobraźnię wpływ mają dwa elementy. Jeden z nich jest aspektem zewnętrznym – to otoczenie dziecka. Drugi zaś wewnętrznym – to z kolei wrażenia dziecka związane z odbiorem rzeczywistości.

Te dwie kwestie rozwijają się wraz z nabywaniem przez malucha wiedzy. Pomagają mu też uczyć się i budować relacje.

To właśnie dlatego działanie wyobraźni dzieci możemy zauważyć podczas zabawy, opowiadania historii czy ubierania się. Ich wyjątkowe postrzeganie rzeczywistości i subiektywne spojrzenie to niesamowite cechy definiujące wyobraźnię.

Fantazja i wyobraźnia

Te dwa wyrażenia nie są tożsame. Jak wspominaliśmy, wyobraźnia ma swoje źródło w postrzeganiu rzeczywistości i jej kreatywnym przekształcaniu. Fantazja z kolei bierze się z wyobrażeniowych funkcji myślenia.

Fantazja nie jest więc związana z otoczeniem. Choć oba koncepty są ze sobą powiązane, ważne jest by rozróżniać ich definicje, działanie i rolę, ponieważ rozwijają się one w różnych momentach życia dziecka.

Wyobraźnia jest wciąż obecna (choć mniej widocznie) u nastolatków. Fantazja jednak zanika pod koniec wczesnego dzieciństwa. To właśnie dlatego trzeba pozwolić dzieciom cieszyć się kreatywnością wczesnego okresu rozwoju.

Rozwój wyobraźni dziecka

Mózg dziecka jest bardzo złożony. Wszystkie połączenia neuronowe i powiązania które będą wpływały na pracę mózgu w późniejszym życiu maluszka właśnie się tworzą. Te używane często pozostaną i będą wzmacniane. Ścieżki nieużywane z kolei będą powoli zanikały.

To właśnie z tego powodu wiele badań podkreśla wyjątkowe znaczenie pierwszych trzech lat życia dziecka. To idealny czas na “uwarunkowanie” wielu różnych dziecięcych doświadczeń.

Doświadczenia i zdarzenia takie jak słuchanie muzyki w kilku różnych językach, czytanie, zabawa, spacerowanie i każda inna czynność która sprzyja rozwojowi aktywności mózgu jest zalecana. Pobudzanie komórek mózgowych przełoży się na rozwój wyobraźni.

Dokładny mechanizm rozwoju wyobraźni u noworodków jest trudny do uchwycenia. Cecha ta zaczyna ewoluować kiedy wystawiamy dziecko na sytuacje, w których może rozpoznać i traktować siebie jako głównego bohatera akcji.

Przykładem takiej sytuacji jest opowiadanie historii przez nauczyciela czy rodzica – z wykorzystaniem fantazji. Umocni to w mózgu dziecka połączenia neuronowe związane z wyobraźnią.

Wyobraźnia dziecka w wieku od 1 do 3 lat

W tym wieku wyobraźnia maluszków opiera się w dużej mierze o naśladowanie. A więc pierwsze doświadczenia dziecka z wyobraźnią będą silnie związane z odwzorowywaniem tego, co dzieje się wokół niego.

Kiedy Wasz pies zaszczeka, dziecko będzie próbowało powtórzyć dźwięk. Takie naśladownictwo pomaga mu rozwinąć wyobraźnię.

Wyobraźnia przedszkolaka

Na tym etapie, w grach i zabawach zaczynają pojawiać się archetypy i wynikające z nich schematy. A więc dzieci będą bawiły się w dom, karmiąc, myjąc, ubierając i troszcząc się o swoje lalki tak, jakby były ich dziećmi. To archetyp relacji matki bądź ojca i dziecka.

Wyobraźnia dziecka w wieku szkolnym

W okresie nauki szkolnej i uczęszczania na zajęcia, uaktywnia się instynkt socjalizacyjny dziecka. Przed dorastającym maluchem otwiera się furtka do świata zabawy grupowej. W ten sposób dzieci dzielą się swoją wyobraźnią i każde z nich na tym korzysta. Główną motywacją do działania i odkrywania jest teraz chęć nowych przeżyć i doświadczeń.

Wyobraźnia dzieci w wieku szkolnym nie skupia się już na imitacji. Teraz mogą one same tworzyć obrazy, zdarzenia, dźwięki i mają więcej pewności siebie w odkrywaniu tych magicznych światów. Imitację zastępuje więc prawie całkowicie abstrakcja.

Wyobraźnia dziecka autystycznego

Jedną z głównych cech charakterystycznych autyzmu jest bariera w nauce. W efekcie dzieci autystyczne unikają rzeczywistości, żyjąc na co dzień w swoich zamkniętych, wyobrażonych światach.

Mechanizmy działania wyobraźni dziecka autystycznego są o wiele bardziej złożone od tych, o jakie opiera się wyobraźnia dziecka zdrowego. Są one też dużo mnie oczywiste, trudniejsze do uchwycenia i zrozumienia ze względu na występujące często ograniczenie zdolności językowych i motorycznych dziecka cierpiącego na autyzm.

Wyobraźnia dzieci autystycznych może być bardzo odmienna, ze względu na powiązania z logiką i praktycznym rozumowaniem. Neurolodzy wciąż badają sposób w jaki funkcjonują dzieci autystyczne.

Jak rozwijać wyobraźnię dziecka?

1. Naucz dziecko jak może być sobą.
2. Pozwól mu odkrywać nowe możliwości.
3. Naucz je odkrywać i poznawać nowości oraz korzystać z nich.
4. Wykorzystuj różnorodne gry pobudzające wyobraźnię.

Brak wyobraźni

Utrata pewności siebie, brak zachęty i wsparcia oraz zbyt surowe reguły panujące w domu czy w szkole mogą doprowadzić do tragicznej w skutkach utraty zdolności do używania wyobraźni przez dziecko.

Rodzic może również sprawić, że wyobraźnia dziecka przestanie się rozwijać bądź zaniknie, jeśli będzie wciąż krytykować efekty jej działania i wyśmiewać myślenie i postrzeganie świata odbiegające od logiki rzeczywistości.

Aby uniknąć tego scenariusza, musimy pozwalać dzieciom na odkrywanie. Dawać im wolność wyboru tego co lubią i z czym czują się komfortowo. A przede wszystkim musimy wyobraźnię stymulować, a nie ograniczać.

To pomoże im odzyskać utraconą lub nadszarpniętą pewność siebie i w końcu doprowadzi do tego, że będą mogły znów korzystać z wyobraźni i jej dobrodziejstw.