Jak wychować niezależne dzieci - wskazówki Marii Montessori

Napisane i zweryfikowane przez psycholog María Alejandra Castro Arbeláez.

Ostatnia aktualizacja: 25 sierpnia, 2018

Kiedy dziecko jest pewne siebie i wie dobrze kim jest, będzie powoli przestawało szukać i potrzebować akceptacji innych. Ta prosta idea Marii Montessori leży w centrum jej sposobu na to jak wychować niezależne dzieci. A dzieci niezależne to dzieci szczęśliwe.

Jednakże dziś liczne grono osób nie popiera spuścizny myśli pedagogicznej Marii Montessori, słynnej włoskiej filozofki i nauczycielki. Wiele z jej zaleceń dotyczących tego jak wychować niezależne dzieci i jak wychowywać dzieci w ogóle uważanych jest za ryzykowne. Podobnie postrzegane są jej poglądy na temat inteligencji fizycznej i intelektualnej dzieci.

Pozwalanie dzieciom na uwalnianie i używanie kreatywności oraz zachęcanie ich do odkrywania własnych sposobów nauki wielu osobom wydaje się dziś dziwnym pomysłem.

Sekret tkwi w spojrzeniu na te idee z odpowiedniej perspektywy. Nie chodzi o “całkowite odpuszczenie i zezwolenie dziecku na robienie tego, co chce.”

Jako dorośli, jesteśmy dla dzieci przewodnikami. Pomagamy im odkryć pełnię ich możliwości. Każde dziecko ma indywidualne tempo uczenia się i swoje własne związane z tym potrzeby. Musimy te kwestie intuicyjnie wyczuwać i szanować po to, by dzieci mogły rozwijać się harmonijnie a przede wszystkim – szczęśliwie.

Z drugiej strony, poza zapewnieniem dziecku jak najszerszych możliwości rozwoju, chcemy by nasze potomstwo było odpowiedzialne i niezależne. Ale gdy mówimy o odpowiedzialności, nie mamy na myśli tego, że oczekujemy by sześciolatek zachowywał się jak dziesięciolatek i był poważny ponad swój wiek.

Chcemy, by dzieci czuły się silne i by były gotowe przyjąć odpowiedzialność związaną z ich wiekiem i aktualnym etapem rozwoju.

Osiągnięcie takiego stanu to wyzwanie, a proces wychowywania niezależnych dzieci rozwija i wzbogaca również rodziców.

Jak wychować niezależne dzieci: klucz do sukcesu

Zacznijmy od prostej ale niezwykłej uwagi: jeśli chcesz, by Twoje dziecko było niezależne, daj mu odpowiednio dużo wolności. Wiemy oczywiście, że idea “dawania dziecku wolności” jest dla wielu matek i ojców problematyczna.

Czy to oznacza, że musimy pozwolić dziecku robić wszystko to, na co ma ochotę? Wcale nie. Zupełnie nie o to chodzi. Chodzi o zaufanie dzieciom i o pozwolenie im na rozwój zgodnie z ich wiekiem i indywidualnym charakterem.

Wielu rodziców robi co może, by codziennie dać dzieciom to, co uważa za najlepsze. Zajmują często się wszystkim. Wiążą dzieciom buty, sprzątają ich zabawki, przygotowują im plecak do szkoły, czeszą im włosy, ubierają je… Wszystko jednak ma swoje granice i cel, we wszystkim jest równowaga.

Nadejdzie moment, w którym dzieci muszą zrobić wielki krok naprzód: przestać być maluszkami i stać się dorastającymi dziećmi. Kiedy to się stanie, na pewno pojawią się też stawiane przez nie wymagania.

Nie ma więc nic lepszego niż postawienie sprawy jasno od samego początku: dorastanie i usamodzielnianie się oznacza bycie odpowiedzialnym, a by być odpowiedzialnym trzeba udowodnić swoje możliwości.

Oto kilka strategii opartych na metodach Marii Montessori, które podpowiedzą Ci jak wychować niezależne dzieci.

Dzieci między 2. a 3. rokiem życia

Maria Montessori wyznaczyła tak zwane fazy wrażliwe. Są to momenty, w których potencjał dzieci do nauki jest najwyższy i kiedy chłoną wiedzę najlepiej. Dla nas jako rodziców są to najlepsze okazje do kierowania małymi uczniami.

• Drugi i trzeci rok życia dziecka to wyjątkowy czas. Zaczynają się porozumiewać ze światem prosząc o pewne rzeczy, odkrywają też aktywnie otoczenie i chcą wszystkiego dotknąć.
• To idealny moment by wyznaczyć dziecku pierwsze obowiązki. Pamiętaj tylko, że ich wykonanie musi być monitorowane przez rodziców.
• Maluch może się na przykład sam ubrać; powinien już uczyć się jak odkładać zabawki na miejsce, nakrywać do stołu, pilnować własnych rzeczy i dbać o nie tak, by się nie zniszczyły.
• Koniecznie musimy włączyć dwu – i trzylatki do wykonywania codziennych domowych obowiązków. Dziecko jest częścią domu i rodziny, musi więc wiedzieć, że wszyscy członkowie rodziny mają swoje obowiązki.

Cztero- i sześciolatki

Cenna rada dla rodziców, których dzieci osiągają ten wiek: dopasujcie meble i sprzęty do możliwości dzieci. Dzięki temu mali członkowie rodziny będą mogli wykonywać o wiele więcej czynności, oczywiście w granicach swoich możliwości.

• Możemy na przykład kupić dziecku taboret łazienkowy, który pozwoli mu zobaczyć się w lustrze. Dzięki temu brzdąc będzie mógł się samodzielnie uczesać i wygodnie umyć zęby.
• Maria Montessori polecała, by każde dziecko miało możliwość rozwijania się we wszystkich obszarach które są elementami jego codziennego życia. Dla dziecka w wieku od 4 do 6 lat oznacza to początek brania udziału w pracach kuchennych, oczywiście pod nadzorem dorosłego. Może ono nauczyć się robienia własnego śniadania. Na pewno będzie w stanie przygotować sobie płatki z mlekiem albo prostą, kilkuskładnikową sałatkę.
• Dzieci powinny czuć, że mogą brać udział w życiu rodziny i wnosić swój użyteczny wkład w bezpieczny sposób. Dzięki temu zobaczą, że mogą wiele i że efekty ich pracy są wystarczająco dobre.

Aby dać dziecku poczucie niezależności, koniecznie trzeba dać im pozytywną zachętę. Pozytywna motywacja i wsparcie emocjonalne pomogą dziecku rozwijać się bezpiecznie i szczęśliwie.

Dzieci między 7. i 8. rokiem życia

Pomiędzy 7. a 8. rokiem życia, dzieci przeżywają najważniejszy z perspektywy rozwoju okres. W tym czasie muszą zbudować swoją samoocenę, znaleźć korzenie swojej tożsamości a przede wszystkim poczuć, że są samowystarczalne i mogą dzięki temu kontynuować rozwój. Muszą zdać sobie sprawę z tego, że są potrzebne, zdolne i niezależne.

• Dzieci pomiędzy 7. i 8. rokiem życia potrafią już zrobić wiele rzeczy. Zdarzy im się czasem jednak myśleć, że mogą więcej niż w rzeczywistości. Zachęcaj je do działania i wspieraj, ale dawaj im też realistyczne, adekwatne do sytuacji rady.
• Na tym etapie rozwoju dziecko powinno już być całkowicie odpowiedzialne za swoje rzeczy, zarówno w domu jak i w szkole. Musi także udowodnić, że rodzice mogą mu ufać. Na postawie tego zaufania maluchy nabiorą jeszcze więcej pewności siebie.

Myśląc o tym jak wychować niezależne dzieci, musimy pamiętać o pewnej ważnej kwestii i na spokojnie ją rozważyć. Nie wszystkie dzieci dojrzewają i rozwijają się w tym samym tempie. To dlatego pewnych zadań nie powinniśmy powierzać dziecku, które jeszcze nie jest gotowe by wziąć za nie odpowiedzialność.

Innymi słowy, nie powinniśmy do niczego zmuszać brzdąca. Jeśli na przykład ośmiolatek ma tendencję do wiecznego zapominania o wszystkim, ma trudności ze skupieniem i jest niespokojny, nie uczmy go, że powinien przygotowywać sobie codziennie drugie śniadanie i wkładać je do plecaka. Najprawdopodobniej o tym zapomni.

Musimy monitorować postępy i możliwości dzieci, ale róbmy to dyskretnie, okazując maluchowi miłość. Krok za krokiem, dzień za dniem, dziecko będzie dojrzewało i osiągało samodzielnie wspaniałe rzeczy. I to właśnie będzie odpowiedź na pytanie rodziców o to, jak wychować niezależne dzieci.